Terwijl we in Nederland al dagen de zon niet zagen, kregen we van Spaanstalige zanger Bad Bunny in januari toch een beetje warmte: zijn nieuwe album DeBí TiRaR MáS FOToS kwam uit. Een ode aan het culturele erfgoed van Puerto Rico, de thuisplek van Bonito, de echte naam van de artiest. Tegelijkertijd laat hij zijn licht schijnen op de gentrificatie in zijn land en de oudere generaties Puerto Ricanen, die het gevoel hebben dat ze hierdoor zijn vergeten. Op de albumhoes staan twee lege plastic stoelen, een beeld dat voor veel mensen herkenbaar is. Naar aanleiding van de albumhoes verspreidde een gevoel van nostalgie zich over het internet. Eén reactie, duizenden keren geliked op TikTok: “I can’t believe we are all connected by chairs.” 

De monobloc stoel

De stoel die op de albumcover prijkt heet monobloc, omdat die uit één stuk bestaat. De uitvinding van polypropyleen door van Giulio Natta en Karl Ziegler in de jaren ‘50 zorgde ervoor dat kunststof goedkoop en in grote hoeveelheden kon worden geproduceerd. Vanaf de jaren ‘70 nam de productie van kunststofstoelen toe. In deze periode werden in Italië en Frankrijk de eerste volledig kunststof stoelen voor massaproductie ontwikkeld, waaronder de monobloc. De stoel verspreidde zich snel vanwege de lage productiekosten, stevigheid en eenvoudige stapelbaarheid. In de decennia daarna groeide de stoel uit tot een wereldwijd icoon. Hoewel het discutabel is wanneer en door wie de monobloc precies werd bedacht, wordt vaak verwezen naar de Fransman Henry Massonet, die in de jaren ‘70 Fauteuil 300, een voorloper van de monobloc stoel, ontwierp. Zijn bedrijf presenteerde de stoel als een elegant luxeproduct, met advertenties waarin mensen bij kaarslicht dineerden op de stoelen. 

‘Ik had meer foto’s moeten nemen’

Het nummer DTMF (DeBí TiRaR MáS FOToS, dat zich vertaalt als: ‘Ik had meer foto’s moeten nemen’), nam TikTok over als viraal geluid. Niet alleen vanwege de muziek of de tekst: “Ik had meer foto’s moeten nemen toen ik je nog had, ik had je meer zoenen en knuffels moeten geven toen het nog kon.” Maar ook vanwege de albumcover: een foto van twee lege monobloc stoelen onder een bananenplant. Een herkenbaar beeld. Niet alleen voor Puerto Ricanen, waar Bad Bunny een ode aan brengt met zijn album, maar voor mensen over de hele wereld.  

Op TikTok beginnen mensen als reactie op het album al snel foto’s en video’s te posten van hun familieleden op de stoelen in hun tuinen of op het strand. Opa’s en oma’s en tantes en ooms, genietend van de zon, lange tafels vol eten: een kijkje in de levens van ‘gewone’ mensen. De monobloc stoel was en is namelijk overal. Het overstijgt landsgrenzen, maar ook generaties en sociaaleconomische en culturele klassen. De stoel is een drager van veel herinneringen: aan familie of vrienden in thuislanden of het gemis van zij die er niet meer zijn.  

‘De stoel kent geen grenzen’

Onder te TikTok-video’s ontstaan dialogen over de stoel. Zo schrijft een TikTok-gebruiker: “Voor mij heeft deze stoel drie betekenissen: strand, bruiloft en begrafenis.” Iemand anders schrijft: “Ik mis de zomer bij mijn grootouders huis in Zuid Frankrijk.” Nog iemand: “Ik mis mijn familie in Turkije!”. Puerto Ricaanse rapper PJ Sin Suela somt het mooi op: “Deze stoelen zijn universeel en toegankelijk voor iedereen. De stoel kent geen grenzen.” 

Gemengde gevoelens

De monobloc stoel is het meest verkochte meubelstuk ter wereld. Het is een ogenschijnlijk simpel en goedkoop gebruiksvoorwerp met diep gewortelde culturele waarde(n). Ook musea en kunstenaars schenken er aandacht aan. Het Duitse Vitra Design museum weidde er in 2017 nog een tentoonstelling aan. Daarnaast kwam in 2021 de documentaire Monobloc uit van Duitse filmmaker Hauke Wendler. Deze film laat duidelijke verschillen in mening zien over de stoel. Duitsers vinden het een lelijke goedkope stoel, die niet comfortabel is. In Uganda vervult de stoel echter een belangrijke rol: het wordt gebruikt om goedkope rolstoelen te maken om gehandicapten van hulpmiddel te voorzien. 

Volgens Natalie Dubois, curator toegepaste kunst en vormgeving bij het Centraal Museum Utrecht, wordt de stoel inderdaad zowel geliefd als verguisd. “De een vindt de stoel de meest democratische stoel ter wereld, de ander de meest vervuilende.” In het museum was vorig jaar de tentoonstelling Stoel neemt Stelling te zien, die ging over stoelen met een verhaal, die een gesprek oproepen. De tentoonstelling liet onder andere werk van kunstenaar Martí Guixé zien. Hij beschilderde tien monoblocstoelen met de tekst: ‘Stop discrimination of cheap furniture!’. Volgens Dubois wilde hij hiermee het ontwerp verdedigen en spelen met het begrip van waarde. Door Guixés’ interventie stegen de tien stoelen namelijk in aanzien en in prijs. 

Cultureel erfgoed?

De monobloc stoel verdwijnt uit het straatbeeld, zeker in de westerse wereld. Steeds meer mensen kunnen zich namelijk kwalitatief betere of ‘mooiere’ stoelen veroorloven. In steden zoals Bern is de stoel zelfs verboden. Volgens de gemeente paste de stoel esthetisch niet meer binnen het historisch beeld van de stad. In 2004 brak Jens Thiel door met zijn online blog over de monobloc stoel. Hij wilde met zijn essays een lans breken voor de stoel.  

Volgens Thiel zien mensen de stoel vaak als een voorbeeld van globalisering en massaproductie, terwijl de stoel lokaal geproduceerd is en daarom minder afhankelijk van de internationale goederenstroom dan veel andere producten. Daarnaast is de stoel goedkoop en 100 procent recyclebaar, al is het recycleproces niet erg eenvoudig en brengt het veel milieu- en gezondheidsproblemen met zich mee. Volgens Thiel moet de monobloc stoel worden beschermd: “De stoel heeft zich al decennia staande gehouden als een alledaags, merkloos object in een wereld waarin bijna alles wordt bepaald door branding en imago.” 

Drager van herinneringen

De monobloc stoel belichaamt de complexe cultuur van consumptie. Daarnaast symboliseert de stoel culturele verschillen. Voor sommigen is de stoel een herinnering aan vakanties in landen waar hun families vandaan komen. Voor anderen is het een herinnering aan de stoelen die vroeger bij hun opa en oma in de tuin stonden, maar inmiddels uit het straatbeeld verdwenen zijn. Het album van Bad Bunny zorgde voor een hernieuwde globale culturele waardering van de stoel.

“Het maakt ons niet uit of mensen ze lelijk vinden, voor ons betekenen ze community, veerkracht en nostalgie,” zegt de stem onder een TikTok video. Een gevoel van verbinding, met een vleug heimwee: “Toentertijd hadden we niets dan herinneringen met familie. Nu zitten we misschien in betere stoelen, maar wel zonder die familie.” De monobloc stoel draagt herinneringen aan mensen die je misschien beter had moeten vasthouden toen het nog kon, meer zoenen had moeten geven, meer knuffels. 

Eindredactie door Madelief Wapenaar